- Versnippering
- Natuurverbindingsgebieden
- Geen natuurverbindingsgebieden zonder planning
- Verbonden natuur in Limburg
Versnippering
Versnippering: een bedreiging voor onze biodiversiteit!
In Vlaanderen zijn grote natuurgebieden zeldzaam. Bovendien zijn zij daarbij nog sterk opgedeeld in diverse habitats. Nog al te vaak vormen de natuurgebieden eilandjes in een zee van een ondoordringbaar landschap. Deze versnippering geldt als één van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van de biodiversiteit in Vlaanderen. Minder mobiele soorten geraken niet over wegen en kanalen of door industrie- of woonzones heen.
Verbinden is nodig
Dieren en planten moeten zich kunnen verplaatsen tussen natuur- en andere groene gebieden. Deze bewegingsruimte hebben ze nodig om zich succesvol voort te planten (inteelt te vermijden), voedsel of beschutting te zoeken of nieuwe leefomgevingen te vinden. Door gebieden met elkaar te verbinden, vergroot de overlevingskans van veel soorten.
Klimaatwijziging
Klimaatwijziging verergert de achteruitgang van de biodiversiteit. Door een toename van weerextremen sterven geïsoleerde populaties uit. Bovendien is rekolonisatie niet langer mogelijk, zodat soorten op meer en meer plaatsen verdwijnen. Bovendien zal het verspreidingsgebied van heel wat soorten op langere termijn naar het noorden opschuiven.
Natuurverbindingsgebieden
Wat zijn natuurverbindingsgebieden?
Natuurverbindingsgebieden zijn zones tussen grote natuurgebieden waarlangs soorten zich makkelijker verplaatsen van het ene gebied naar het andere. In deze zones bevinden zich tal van verbindingen zoals hagen en heggen, poelen, bomen, struiken, greppels, bermen, ruigten, aaneengesloten niet afgerasterde tuinen, welke als stapstenen kunnen dienen. In sommige gevallen helpt de mens een handje bij het opruimen van obstakels voor migrerende soorten, door de aanleg van tunnels, ecoducten of de installatie van vistrappen.
Het nut van natuurverbindingen
Door gebieden met elkaar te verbinden, komen populaties terug met elkaar in contact, kunnen lege gebieden opnieuw gekoloniseerd worden en nemen de overlevingskansen van heel wat soorten toe.
Natuurverbindingen creeëren
Natuurverbindingsgebieden lopen door woonzones, industrie- en landbouwgebieden en recreatiezones. In deze gebieden blijft de natuurfunctie ondergeschikt aan de ruimtelijke hoofdbestemming (wonen, landbouw, industrie, recreatie). Het behouden en versterken van de biodiversiteit in deze zones kan dus enkel samen met partners, o.a. de regionale landschappen. Via afstemming met andere provinciale beleidsdomeinen, o.a. met de Dienst Water en Domeinen in het kader van het Integraal Waterbeheer, worden eveneens (delen van) natuurverbindingen gerealiseerd.
Geen natuurverbindingsgebieden zonder planning
De provincies zijn bevoegd voor de afbakening van de natuurverbindingsgebieden. Limburg legde daarom in 2003 een tachtigtal droge en natte natuurverbindingen vast in haar ruimtelijk structuurplan en werkte als eerste provincie een visie uit rond de uitbouw van deze verbindingen. Voor de natte natuurverbindingsgebieden is het netwerk van waterlopen het uitgangspunt waarbij wordt gestreefd naar een aaneensluitend ecologisch netwerk van beekvalleien. De droge natuurverbindingsgebieden bevinden zich op de hogere delen van het landschap.
Een groot aantal verbindingen werd gekoppeld aan doelsoorten. De uitbouw van natuurverbindingen is sterk gebonden aan de habitatvereisten en de migratiecapaciteiten van deze soorten. De doelsoorten zijn voor een deel bedreigde Rode Lijst-soorten.
Verbonden natuur in Limburg
Studies voor natuurverbindingen
Als voorbereiding voor de opmaak van beleidsplannen (ruimtelijke uitvoeringsplannen, natuurrichtplannen) en als voorbereiding op concrete maatregelen, maakt de provincie Limburg studies op voor natuurverbindingen. De afbakening van natuurverbindingen in ruimtelijke uitvoeringsplannen kan enkel op lange termijn het behoud van bestaande natuurverbindingen garanderen. Op korte termijn zijn acties en inrichtingen noodzakelijk.
Verbindingen op eigen terreinen
In eerste instantie werden de mogelijkheden aangegrepen om op eigen provinciale eigendommen maatregelen te nemen. Voor het eerst in Vlaanderen werd een wat groter gebied (10 ha) specifiek als stapsteen ingericht voor amfibieën, vlinders en kleine zoogdieren. Deze stapsteen moet een schakel worden in een nog uit te bouwen natte corridor doorheen Hasselt langs de Demer.
Verder werkt Natuurpunt, samen met de UHasselt, KHLim, de Provinciale Hogeschool, de gemeente Diepenbeek en de provincie in het kader van het biodiversiteitsproject ABCD (Aanpak voor een Biodiverse Campus Diepenbeek) een visie en een aantal uitvoeringsplannen uit voor de campusomgeving, eveneens gelegen in een natuurverbindingsgebied van de Demervallei. De doelstelling is om de biodiversiteit en ook de beleefbaarheid in dit gebied te verhogen.
Samenwerking met regionale landschappen
Om op het terrein gericht maatregelen uit te voeren, wordt sinds 2009 samengewerkt met de regionale landschappen. In het tussengebied zijn de particuliere eigendommen immers erg versnipperd en er zijn meestal geen natuurverenigingen actief. Het is dus van cruciaal belang om de eigenaars en beheerders van al deze kleine gebieden te overtuigen kleine landschapselementen te behouden of te herstellen om zo de nodige stapstenen voor soorten te creëren. De regionale landschappen hebben de nodige terreinkennis en netwerken om hier het voortouw te nemen. Zij werken momenteel aan volgende natuurverbindingen:
- tussen Kattenbosserheide, Hoge Maatheide en Zeven Heerlijkheden in Lommel en Mol: hiervoor wordt overlegd met de stad Lommel en met geïnteresseerde bedrijven over de (her)aanleg van ecologische corridors, bufferstroken en kleine stapstenen in de bufferzones van het Kristalpark en op de bedrijfsterreinen
- tussen het brongebied van de Grote Nete en de Vallei van Bollisenbeek in Hechtel-Eksel en Peer: mede ondersteund door een PDPO-project wordt Amerikaanse vogelkers in houtkanten bestreden
- tussen Grote Beek en Winterbeek in Tessenderlo: hier wordt de bufferzone Schoonhees ingericht als een natuurlijke corridor voor tal van soorten
- tussen de Maasvallei en de Hoge kempen: verschillende natuurverbindingen via kleine inrichtingswerken
- in 2011 kocht de provincie Limburg gronden aan in Sint-Truiden voor de uitwerking van een stapsteen in de natuurverbinding langs de Melsterbeek.
